Ook een gekocht kledingstuk is met de hand gemaakt – Staking in Bangla Desh – Hoe laag is het loon van een kledingmaakster in lagelonenland? – Cijfers van de textielproductie wereldwijd – Vervolg info Bangla Desh – Sociale actie ? – Een VN – ambassadeur voor ethishe mode – Fast Fashion – De schoenen van Nike komen uit Vietnam – Textiel uit de fabriek in Pakistan.
Ook een gekocht kledingstuk is met de hand gemaakt
Misschien staan weinig mensen stil bij een voor mij fascinerend gegeven: hoe kon de duizenden jaren oude cultuur van zelf kleding maken in één generatie verdwijnen?
Deze tuniek heet de Tarkhan Dress. Het kledingstuk is 5000 jaar geleden gemaakt van geweven linnen. Het hemd is gevonden in een pyramide.
In Egypte werd linnen thuis geweven, nadat het eerst was gesponnen uit vlas. Spinnen en weven waren lang vrouwenwerk, maar toen er een verticale versie kwam van een weefgetouw gingen ook mannen weven.
Verbeeld ik mij: dit model met de plooitjes zou nog zo in de rekken van een kledingwinkel kunnen hangen?
Veel mensen zullen denken: ben blij dat het niet meer hoeft. Er ging immers veel tijd zitten in het breien van een trui, in het naaien van een outfit. Het resultaat moest je eigenlijk afwachten. Want eerlijk: kleding maken is een vak apart. Ook mijn moeder die vrijwel alle kleding maakte, liet kleding voor bijzondere gelegenheden zoals een bruiloft, maken door de naaister.
Ik realiseer me: vroeger maakten mensen überhaupt alles zelf. Wat is in onze huidige cultuur nog handgemaakt? Veel mensen hebben op het terrein van koken wel eigen specialiteiten. De een maakt heerlijke soep, de ander bakt appeltaart en/of heerlijke ovenschotels.
‘Iets maken’ kan ook betekenen dat je iets herstelt, dat je er een eer in schept om die ene trui, dat oude overhemd steeds opnieuw te repareren. We kunnen ons hechten aan kleding, net als aan gebruiksvoorwerpen.
De oude broodplank van mijn moeder…hij valt wel eens uit elkaar, maar wordt altijd weer geplakt.
Zelf iets maken geeft veel voldoening. Dat ‘iets’ wordt dan een deel van jezelf. Het is van mij, mijn trui, mijn appeltaart, mijn regenton. En niet te vergeten: iets dat een deel van jezelf wordt, dat vergeet je niet. Het wordt een herinnering en daar zitten weer andere ervaringen aan vast.
JOPIE HUISMAN
In Workum in Friesland staat het Jopie Huisman Museum.
Ogenschijnlijk was hij een voddenboer, maar in wezen zag hij de schoonheid van het onaanzienlijke, de kleine wereld van de menselijke maat.
In zijn realistische, gedetailleerde schilderijen kun je zien dat een broek waar door slijtage een gat in kwam, een verhaal vertelt over het harde werk.
De lap waarmee dat gat werd dichtgemaakt vertelt het verhaal van de maakster en van haar vakmensschap.
Zij vond een lapje stof in haar mand met voor dat doel bewaarde lapjes zodat de broek of de jas nog bruikbaar bleef.
Dat lapje stof zegt ook dat er iemand was, die het belangrijk vond dat de drager van de jas of broek geen kapotte kleding droeg.
Dat de drager geen geld had om een andere broek te kopen wordt ook duidelijk, maar wanneer er van je wordt gehouden, maakt dat veel goed.
En dat de kunstschilder daar dan weer een schilderij van maakt….
Het museum bestaat sedert 1985.
Het kwam tot stand dank zij particulier initiatief. Sedertdien zijn er ongeveer 2,5 miljoen bezoekers geweest.
Sedert een recente verbouwing ongeveer 50.000 bezoekers per jaar.
Een kenmerk van zelf iets maken, zowel in de betekenis van iets nieuws creëren als iets herstellen, is: het is ambachtelijk werk en dat kost veel tijd.
Én het kost vaak betrekkelijk veel geld.
Dat laatste zou ik niet verwachten, maar wanneer we meel en appels kopen om te bakken….voor minder dan de financiële helft en in een fractie van de tijd is een kant en klaar product te koop.
Of het herstellen van de tuinbank: een pot beits en andere benodigdheden zijn vaak duurder dan met een klik op de computer een nieuwe bestellen. Die ook weer snel kapot gaat, dat wel. Maar dat is de bedoeling van de verkoper, want die verdient graag snel nog een keer.
Gelukkig zijn er uitzonderingen: een knoopje aanbrengen op de blouse gaat snel en is goedkoper dan een nieuw blousje aanschaffen.
Vooral is het altijd een beetje spannend of het zelf gemaakte product wel echt geslaagd is: ik maak me kwetsbaar als ik mijn gasten een gerecht serveer dat ikzelf maakte. Ik ben opgelucht als mijn gasten, dat zijn altijd dierbaren, zeggen dat het eten lekker is. Daar zit ook liefde en aandacht en waardering in.
Ik kan me niet voorstellen dat ik een blik soep opentrek voor mijn kleinkinderen of voor mijn gasten. Ook niet voor mezelf trouwens.
‘Maak mensen, maak. Maak wat nog nooit gemaakt is. Of wát jij nog nooit gemaakt hebt. Omdat het kan. Of omdat jij het – nog – niet kan.’ Jasper Van Kuijk
Tijd en geld, investeringen die nodig zijn om zelf iets te maken, komen we in ons leven vaak tekort.
Iemand die zelf alles zou willen maken, plaatst zichzelf buiten de maatschappij. Dat kan dus niet meer. En dus zijn we blij met alle kledingstukken die we, vaak niet eens zo duur, snel kunnen kopen in de winkel of webshop. Dat vindt ieder van ons fijn.
‘Gemak dient niet meer de mens, maar de mens dient het gemak. En wij mensen zijn als water, we stromen de weg van de minste weerstand. Maar we zijn meer dan consumenten, niet slechts gemaakt om tot ons te nemen. Wij zijn makers.’ Jasper van Kuijk
En toch….we zijn er met zijn allen niet op vooruit gegaan. We schijnen een kledingstuk gemiddeld een keer of vijf te dragen. Er wordt gigantisch veel nieuwe kleding vernietigd, omdat marktwerking daarom vraagt. Terwijl we zo graag willen dat het klimaatprobleem wordt opgelost, komen er alleen maar ecologische zorgen bij.
Veel synthetische weefsels hebben olie als grondstof.
In Engeland bestaat een tv-programma: een soort Heel Holland Bakt maar dan voor kledingmakers. Vaak zitten er bij de opdrachten een galajurk of een colbert met onzichtbare zakken, reden waarom ik er jarenlang niet naar keek. Maar een tijdje geleden vroeg ik mezelf af of ik met mijn naaiwerk niet aan de langzame kant ben. Ik maakte een broek (handig model met aangeknipte band, een snelle manier om een dubbel gestikte naad te maken) en na afloop telde ik hoeveel uur ik eraan had gewerkt. Ik ging kijken naar het programma om mijzelf met de kandidaten te vergelijken. Zo’n handig gemaakte broek zouden zij in een uur of drie dienen af te hebben en ik deed er dubbel zo lang over, maar toch: drie uur.
Als die broek in Bangladesh was genaaid in een atelier, dan zou de mevrouw achter de naaimachine daar ook enkele uren mee bezig zijn. Want ieder kledingstuk is, met behulp van een naaimachine altijd handgemaakt.
De naaister van mijn moeder van vroeger woonde om de hoek. De naaister van nu werkt ongezien heel ver weg. Mijn moeder was de opdrachtgeefster van de naaister: zakelijk de kortste verbinding. Nu zitten er lange schakels, ketens (opdrachtgevers, ontwerpers, inkopers, vervoerders, producenten) tussen ons klant en de naaisters in verre landen.
Het industrieel vervaardigen van een jurk of een broek is niet te vergelijken met het productieproces van een pak koekjes of een blik soep. De koekjes of de soep worden in een autonoom proces door achtereenvolgende machines gemaakt. Maar het kledingstuk is met vakmensschap, min of meer met de hand gemaakt door iemand, een ander mens, vaak een mevrouw, die uitermate weinig krijgt betaald. Waarom zou zij haar kostbare tijd besteden aan mijn kleding?
Staking in Bangla Desh
De tekst hiernaast is een voorbeeld voor hetgeen ik schreef in bovenstaand hoofdstuk: hier worden bedragen en aantallen genoemd. Vier miljoen mensen werken in de kledingindustrie, van wie het overgrote deel vrouw is.
Ik geef nog aanvullende informatie uit De Volkskrant van een dag later, 13 november 2023:
Bij de protesten zijn drie arbeiders (vrouwen?) overleden; er zijn confrontaties geweest tussen de politie en stakers. ‘De vakbonden hebben een voorgestelde verhoging van bijna 60 procent afgewezen, omdat textielarbeiders in Bangla Desh dan nog steeds minder verdienen dan hun collega’s in andere Aziatische lagelonenlanden.
Er zijn 3.500 kledingfabrieken in Bangla Desh. Die gaan niet akkoord met een salarisverhoging tot 105 euro per maand, want in bijvoorbeeld Cambodja verdient een textielwerker 250 euro. De bonden eisen een verdriedubbeling van het salaris.
” ‘Als ze de straat opgaan(…) zullen ze hun baan verliezen en dan moeten ze terug naar hun dorp.’ zei de premier van Bangla Desh, Sjeikh Hasina, die deze week op harde toon duidelijk maakte dat meer loonsverhoging er niet inzit. ‘ “
Daarop protesteerden 25.000 textielwerkers, die daarbij de hardhandige politie op hun pad troffen. Zes vakbondsmedewerkers zijn gearresteerd.
De politie heeft een massa-aanklacht ingediend tegen elfduizend werknemers van kledingfabrieken. Aanklachten tegen meer dan tienduizend mensen zijn in Bangla Desh een beproefde manier om protesten te breken.
De vakbonden in Bangla Desh hebben zestig internationale bedrijven gevraagd om steun. Volgens een woordvoerder van Schone Kleren Campagne, die vanuit Nederland ijvert voor een rechtvaardige kledingindustrie, laten veel merken het tot dusver afweten. Merken als C&A, Hema, , Primark, Zalando, Uniqlo, Zeeman, H&M, M&S, New Look, Next, Bestseller, Esprit en Aldi worden genoemd. Deze merken zijn van mening dat ze zware tijden doormaken in verband met de gestegen transportkosten. Als de lonen nu ook nog omhoog gaan……… Tot zover het artikel in De Volkskrant.
Overigens krijg ik bij een woord als arbeider en textielwerker geen plaatje in mijn hoofd van een vrouw. Ik ben van mening dat het zogenaamd ‘neutraal’ betitelen van een beroep, waarbij steevast de mannelijke variant wordt gekozen, leidt tot het onzichtbaar maken van de rol van vrouwen in de samenleving. Er is niet eens een woord voor haar vak, haar positie, haar rol, haar werk.
Op maandag 17 november 2025 stond dit bericht op Teletekst: ‘De oud-premier van Bangla Desh Sheik Hassina is bij verstek veroordeeld tot de doodstraf voor de rol die ze speelde bij de bloederige protesten tegen haar bewind vorig jaar. Bij de demonstraties kwamen volgens een VN-tapport tot 1400 mensen om het leven, vooral door de kogels die de veiligheidsdiensten afvuurden.
Hassina heeft volgens de rechter zelf de opdracht gegeven om te schieten op de demonstranten. Ze werd veroordeeld door een speciaal tribunaal dat in 2010 is opgezet voor het vervolgen van misdaden tegen de menselijkheid.
Na wekenlange protesten stapte Hasina op en vluchtte naar India, waar ze nog is, ondanks een uitleveringsverzoek.’
Bericht uit De Volkskrant – 29 november 2025
Marina Abramovic in Museum Voorlinden – Project Counting The Rice
In Museum Voorlinden in Wassenaar kunnen bezoekers zich inschrijven voor een project, bedacht door Performancekunstenaar Marina Abrahamovic.
De deelnemers krijgen een witte jas aan en een koptelefoon op: die laatste dient om omgevingsgeluid te reduceren.
Iedere deelnemer krijgt een bergje linzen en rijst en telt vervolgens een uur lang de linzen en de rijstkorrels.
Abramovic bedacht het project in 2014 als een oefening om ‘uithoudingsvermogen, concentratie, waarneming, zelfbeheersing en wilskracht van de deelnemers te ontwikkelen’ en de fysieke en mentale grenzen van het publiek te verleggen. Daarmee reageerde ze op de invloed van technologie op het leven van mensen.
In een interview in de Miami Herald zei Ambramoc: ‘we moeten leren hoe we weer vrije tijd voor onszelf kunnen maken. dat kun je alleen voor elkaar krijgen met behulp van een aantal langdurige activiteiten, zoals Counting The Rice.
Bezoekers konden zich inschrijven om één uur te tellen: de eerste drie maanden waren zeer snel volgeboekt.
En vanzelfsprekend 🙂 verschijnt een dag later een ingezonden brief in de krant met het advies: koop zelf een pak rijst en een pak linzen. Dat is veel goedkoper dan het toegangskaartje.
Hoe laag is het loon van een kledingmaakster in een lagelonenland?
Onderstaande informatie vertelt het vervolg op bovenbeschreven staking. Het verslag komt uit een artikel uit De Volkskrant van 5 januari 2024.
Ik schrijf dit stukje op dezelfde dag. De journaliste van het stuk heet Franceska Lionetti.
Tien jaar na de ineenstorting van kledingfabriek Rana Plaza in Bangla Desh zijn de werkomstandigheden niet verbeterd. De lonen zijn de afgelopen maand wel verhoogd van 85 euro per maand naar 106 euro per maand. Dit is veel minder dan de 190 euro waar de vakbonden om vroegen en dat is schrijnend gezien het feit dat een inwoner van Bangla Desh 230 euro per maand nodig heeft om van te leven.
Illustratie: wandkleed ‘we zijn de draad kwijt.
Cijfers over de textielproductie wereldwijd.
Wereldwijd is de kledingproductie sedert 2000 verdubbeld. Kleding wordt nu gemiddeld 36% minder gedragen. Een kledingketen als Zara produceert dagelijks meer dan 450 miljoen kledingstukken. Verwacht wordt dat de kledingconsumptie in 2030 met ruim 60% zal stijgen tot 102 miljoen ton: ongeveer 500 miljard T-shirts. In de mode-industrie gaat jaarlijks gemiddeld 2 biljoen dollar om. Van een T-shirt dat voor 29 euro in de winkel ligt, gaat slechts 18 cent naar de textielarbeiders.
Waar ‘arbeider’ staat kunt u lezen ‘maakster van het T-shirt’.
Van 18 cent als maakloon voor één T-shirt naar 106 euro per maand voor ? T-shirts.
18 cent = 1 T-shirt. 1.800 cent = €18 = 100 T-shirts. € 106,- = 1800 T-shirts. Hoeveel werkdagen zou het meisje maken in een maand? Ze hebben vast geen vijfdaagse werkweek. Laten ik hopen op een zesdaagse werkweek, dan zou zo’n dochter, meisje, moeder, vrouw 24 dagen in de maand werken
24 dagen = 1800 T-shirts. 12 dagen = 900 T-shirts. 6 dagen = 450 T-shirts. 3 dagen – 225 T-shirts. Eén dag: 75 T-shirts. Zou dat kind tien uur per dag werken? Dat betekent 7 T-shirts per uur?
Ik vervolg met de info uit De Volkskrant: ‘De detailhandel en het kledingmerk maken de meeste winst, blijkt uit een studie van Schone Kleren Campagne. En Fashion Checker (een initiatief ondersteund door de EU) meldt dat slechts 1% van de merken rapporteert hoeveel medewerkers een leefbaar loon ontvangen.
Vervolg informatie over Bangla Desh
Op 22 – 10 – ’24 staat een artikel in de Volkskrant met als kop: ‘Textielfabrikanten Bangla Desh zien miljoenenschade, maar ‘de onrust is nog niet voorbij’
Ik citeer en omschrijf in eigen woorden. ‘De protesten van arbeiders in de kledingindustrie van Bangla Desh voor een beter loon en betere arbeidsomstandigheden hebben hun werkgevers zo’n 370 miljoen euro gekost. Dat meldt de branche organisatie van de textielsector van dat land.’
De textielfabrieken worden sedert enkele maanden bewaakt door veiligheidstroepen.
Een woordvoerster van Schone Kleren Campagne vertelt dat de arbeiders (lees: vrouwen) weliswaar meer zijn gaan verdienen, maar nog steeds niet genoeg voor bijvoorbeeld drie maaltijden per dag.
En er hangt iedereen een aanklacht boven het hoofd omdat bijvoorbeeld ‘vernielingen’ collectief worden verhaald op individuele actievoersters.
De acties van de studenten en de textielwerksters in Bangla Desh leidden weliswaar tot het vertek van premier Hasina Wajed en de lonen zijn verhoogd, maar deze zijn nog steeds beduidend lager dan in omringende landen.
Bangla Desh telt 3.500 textielfabrieken. ‘De textielindustrie in omringende landen probeert te profiteren van de onrust in Bangla Desh door terrein te winnen bij kledingbedrijven die zeker willen zijn van constante aanvoer van nieuwe producten.’
Twee stoplappen uit de tentoonstelling Darn in Middelburg
Niet iedereen krijgt direct een associatie bij het woord stoplap.
Wellicht dat wel iedereen de uitdrukking ‘sokken stoppen’ kent.
Misschien kennen mensen de woorden stopnaald of stopgaren. Een stopnaald is een lange naald, waarmee je als het ware op en neer de draad over een aantal draden kunt weven.
Je stopt het gat, want uit zichzelf zou zo’n gat steeds groter worden.
In oktober 2025 bezoek ik de tentoonstelling Darn in het Museum, de voormalige Abdij, van Middelburg. Het Engelse woord Darn betekent ‘het repareren van een gat in textiel, oftewel ‘stoppen’.
Een gestopt gat is een ook darn. En verder betekent ‘darn’ zoveel als ‘verdorie’.
Vanaf begin 1800 richt de opvoeding van meisjes zich op de te verwachten latere taak: zorgen voor het gezin en het moederschap. Meisjes tussen 11 en zestien jaar krijgen onderwijs in armenhuizen, burgerweeshuizen of diaconiescholen, Franse scholen en particuliere avondscholen. Handwerk is overal een verplicht vak. (Deze tekst is geparafraseerd afkomstig van het informatiebord bij de tentoonstelling.)
De geborduurde tekst van de linkerstoplap: Jacomina Johanna Beekes, oud 15 jaar geboren Renis Mei 1884 Linnennaaischool N 42 Middelburg.
————
En op de rechterstoplap Pieternella Wirtz oud 14 jaar. geboren november 1893.Linnennaaischool burgerweeshuis Molenwater N42. Middelberg Anno 1908
————
Met de normen van nu zouden we van mening zijn dat we kinderen opvoeden tot dwangmatigheid.
Destijds, rond 1900 was het een proeve van bekwaamheid. Vanaf de jonge meisjesjaren was het geduld, de fijne motoriek met naald en draad geoefend, de patronen ingeslepen. De meisjes die dit ambachtelijk werk beheersten, wisten zich verzekerd van een grote kans op werk. Echter: dat werk werd bijzonder slecht betaald en de textielwerksters hadden geen enkele juridische rechtspositie.
Sociale actie
Hoe bewerkstelligen we veranderingen?
Ik heb een naïef idee om veranderingen in de kledingindustrie te bewerkstelligen, waar we niets voor hoeven te doen. Het kost zelfs niets: geen tijd en geen geld. Het levert waarschijnlijk zelfs geld op 🙂
WE STOPPEN GEWOON MET KOPEN
Dat idee valt toch makkelijk via onze sociale en digitale netwerken te realiseren? Al spreken we maar af dat we een maand lang geen kleding kopen.
We kondigen het groots aan: wij, consumenten, laten aan de producenten weten: als u de lonen niet op een menswaardig niveau stelt, als u het productieproces niet van a tot z openbaar en controleerbaar maakt, dan stoppen we, in maand x van jaar y met het kopen van kleding.
Producenten zijn afhankelijk van ons zonsument.
Ik dacht even dat dat zou kunnen…
Maar een dag later kwam Dhr Waas met een programma over Bangla Desh: over de grote armoede, exploderende geboortecijfers.
Een arbeidster in de fabriek zal veel mensen om haar heen zien die nóg armer zijn dan zijzelf.
Er is een VN – ambassadeur voor ethische mode
De Nederlandse Jeanne De Kroon is VN-ambassadeur voor ethische mode. Als meisje al had ze een voorkeur voor kleurrijke mode. Onder andere in India ziet ze de prachtige kwaliteit van traditioneel gemaakte stoffen. Ze is nu eigenaar van het merk Zazi-mode. De kleding wordt gemaakt door vrouwengemeenschappen over heel de wereld. Onder andere India, Peru, Afghanistan. De laatste aflevering van Het Mooiste Meisje Uit De Klas is aan Jeanne De Kroon gewijd.
Fast Fashion
Vervolgens las ik op Wikipedia het artikel Fast Fashion. Mag ik u daarnaar verwijzen: het is een uitstekend verhaal. Fast fashion bestaat al sedert 1989. Er wordt uitgelegd hoe de logaritmes uit de digitale wereld werken. Iemand die kijkt naar bepaalde kleding op internet, die wordt daarna gebombardeerd met reclames voor die kleding.
Er wordt vaak denigrerend over onze houding over textiel gesproken: kleding zou tegenwoordig een wegwerpartikel zijn.
Schamper rekenen de statistieken uit hoe weinig een kledingstuk wordt gedragen.
Zelf word ik tevens bevangen door een gevoel van mededogen met de koopsters. Want alles wat je koopt, schafte je aan met een gevoel van verwachting. De reclame of de algemeen heersende gedachte laat de klant denken dat zij, vaak jonge mensen, gelukkiger zullen zijn als ze er eerst maar eens beter uit zouden zien. Kleding op internet kun je niet eens passen, je kunt niet eens zien of die je staat.
En laten we zeggen €20,- mag niet veel zijn voor welk kledingstuk dan ook, als je het maar een paar keer draagt, omdat het toch tegenvalt of omdat de knopen ervan afvallen en jij kunt die knopen er zelf niet aanzetten, (dat is je nooit geleerd) dan is die kleding toch heel duur. Want die twintig euro heb je waarschijnlijk zelf verdient met een klein baantje waar je vier uur moest werken om dat bedrag over te houden.
Als we de wantoestanden in arme lonenlanden willen opheffen, dan zouden we er als consument niet aan mee moeten werken om het in stand te houden, maar dát vraagt weer een stap in het bewustwordingsproces: nieuwe kleding gaat mij geen beter gevoel van eigenwaarde geven. Nieuwe kleding helpt alleen de portemonnee van mensen die toch al heel rijk zijn. Die geen scrupules voelen over welke wantoestand dan ook.
De schoenen van Nike worden in Vietnam gemaakt
Begin april 2025 is er veel media-aandacht voor de handelsheffingen die de Amerikaanse president oplegt aan landen met wie de Verenigde Staten handel drijven. Bijvoorbeeld Vietnam krijgt een hoog belastingtarief. De president hoopt dat de producenten, in dit geval gaat het over Nike-schoenen, hun productie weer naar de Verenigde Staten laten plaatsvinden. Een deskundige legt echter uit: een uurloon van een schoenenmaker/maakster in Vietnam bedraagt tussen de 95 cent tot twee dollar per uur. In Amerika liggen de uurlonen, afhankelijk van de staat, tussen de acht euro en de zestien euro.
Textiel uit de fabrieken in Pakistan
Dinsdag 1 juli: artikel in De Volkskrant.
In Pakistaanse fabrieken worden jeans gemaakt voor Levi’s, Mango, Gap en C&A. De maaksters draaien diensten van twaalf uur achter elkaar. Meestal werken ze twee tot drie uur over. Soms loopt dat op tot honderd uur per maand. Overwerk weigeren betekent dat je wordt ontslagen.Of ze overdag of ’s nachts werken: in de honorering maakt dat niet uit. Nou ja…honorering: zelfs met twintig overuren in de week verdien je geen salaris waarmee een arbeidster in haar basisbehoeften kan voorzien. Kinderarbeid is dan nodig om bijvoorbeeld eten te kopen.
Er bestaat een vakbondsconfederatie ITUC. In hun rapporten wordt Pakistan omschreven als ‘no garantee of rights.
Als de Nederlandse bedrijven worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid dan volgen politiek correcte antwoorden: ‘we nemen het mee in onze volgende risico-analyse’. Soms zijn er algemene mooie doelstellingen, maar als je daar geen tijdpad aan verbindt (wie zorgt voor wat en wanneer?) dan is het een loos iets.
Een deskundige zegt: sedert de instorting van Rana Plaza is de kwaliteit van de gebouwen wel iest verbeterd, maar op het gebied van arbeidsrechten ….
Pakistan produceert steeds meer textiel (vooral denim) voor Europa en ook Noord-Amerika.
Zo’n textielfabriek wordt sweatshop genoemd. Inmiddels een gangbare benaming.
Het is een onderzoek door Arisa, onderdeel van SchoneKlerenCampagne.
Laatst bijgewerkt: 2-12-2025
Verantwoording bronnen / Literatuur:
De Volkskrant over de opstanden van de textielwerksters in Bangla Desh.
De Volkskrant 8 februari 2025: Jasper Van Kuijk: Maak. (Zijn laatste column na tien jaar).
‘Het Mooiste Meisje Van De Klas’ over Jeanne De Kroon – 31 juni 2025.
De Volkskrant: Uitbuiting in Pakistaanse fabrieken. dinsdag 1 juli 2025 economie pag. 21
De Volkskrant: Ten eerste. pagina 14: oefening in geduld.29 november 2025
marijadriaens.com 