Inleiding (lintjesgate) – u gaat niet lezen over – symbolische waarde van kleine stukjes textiel – a. lintjes om aandacht te vragen voor onderzoek – b het sjaaltje, de hoofddoek c militaire onderscheidingen d gebedsvlaggen e . de hoofddoekjes van de dwaze moeders f weerloze lapjes passen heel goed in je mouw g de (witte) vlag – JAKKAI SIRIBURI
Inleiding
U las in andere hoofdstukken: het belang van textiel wordt vaak genegeerd of denigrerend betiteld.
Hoe belangrijk we textiel vinden, blijkt al uit piepkleine stukjes stof.
Kleine stukjes stof kunnen een grote symbolische waarde hebben. Weinig mensen realiseren zich: dit gaat over een piepklein stukje stof.
Er bestaat zelfs een uitdrukking in onze taal: iets werkt als een rode lap op een stier.
Iets kleins…maar als je het toont of noemt…dan verandert de omgeving…die wordt stil…of die wordt boos…verontwaardigd.
Ik begin aan dit hoofdstuk in de eerste week van april 2025. Enkele dagen werd het Nederlandse nieuws beheerst door wat inmiddels ‘de lintjesaffaire’ heet. Het tv-programma Even Tot Hier (5 april) noemde het ‘lintjesgate’. 🙂
Een lintje…een stukje stof van…wat zal het zijn: drie bij zeven centimeter. En daar hangt dan een medaille aan.
Om niet pontificaal met die grote onderscheiding te hoeven lopen is een draagbaar alternatief bedacht: een piepklein strikje, een gevouwen lintje nog geen centimeter breed en enkele centimeters lang.
Een klein niemandalletje, maar het staat symbool voor dank en waardering voor een Nederlandse burger die, meestal als vrijwilliger, jaren- en jarenlang iets goeds doet voor een medemens.
De al eerder omstreden minister had een betekenisvolle volkstraditie tot politiek onderwerp gemaakt en daar kwam de kamer tegen in opstand.
Het is niet moeilijk om meer kleine stukjes textiel te vinden, die een grote symbolische waarde hebben.
U gaat niet lezen over…
U gaat dus niet lezen over kleine stukjes textiel die een grote praktische waarde hebben: mondkapjes, washandjes, pleisters, verband, poetsdoekjes, servetten.
Al zouden mondkapjes zich wel eens op de grens kunnen bevinden; het advies voor praktische bescherming tegen virussen wordt/werd door sommige mensen ervaren als ongewenste overheidsbetutteling.
Dit hoofdstuk gaat ook niet over kleine kledingstukken, bijvoorbeeld (verschillende) sokken, een muts of wanten, een stropdas, een navelbandje.
Ook niet over kleine accessoires van textiel die bij menigeen een emotie oproepen, bijvoorbeeld een pochet.
En ook niet over een zakdoek. Informatie over dat kleine attribuut ga ik nog eens uitzoeken: volgens mij kun je op ‘de zakdoek’ promoveren. Hoeveel initialen zullen er liefdevol op zijn geborduurd…hoeveel culturele betekenissen zijn er verbonden geweest aan de zakdoek…lieten deftige meisjes die expres vallen op het bal en betekende het dan heel wat als die ene die zakdoek opraapte…? Nou dat uitzoeken…wellicht een andere keer..
Symbolische waarde van kleine stukjes textiel
A LINTJES ALS AANDACHT VOOR ONDERZOEK, VOOR ZIEKTE
Als mensen elkaar ontmoeten en iemand draagt een roze lintje, dan wordt het onderwerp van gesprek: borstkanker.
Zo zijn vrijwel alle kleuren gerelateerd aan een ziekte: kanker bij kinderen, HIV, alvleesklierkanker, enzovoorts.
En natuurlijk gaat het dan ook over de lintjes die worden uitgereikt (of niet 🙂 zoals bij lintjesgate bij Koningsdag.
B HET SJAALTJE/DE HOOFDDOEK
Toen ik kind was, knoopte mijn moeder altijd een sjaaltje om haar hoofd als ze bijvoorbeeld boodschappen ging doen. En op zondag deed ze een hoed op als ze naar de kerk ging.
Ik leer nu pas dat dat toen verplicht was: pas in 1965, na het Tweede Vaticaans Concilie mochten vrouwen ook zonder hoofdbedekking naar de kerk. Jeetje…beslisten belangrijke kerkelijke mannen in Rome over het sjaaltje van de vrouwelijke gelovigen?
Plotseling geef ik zelf andere betekenis aan een jeugdherinnering: in 1963 deed ik de grote Communie. Ik was nog geen twaalf jaar; ik kreeg nieuwe kleren en daar hoorde (ik dacht verplicht door school) ook een hoedje bij. Ik wilde geen hoedje en mijn moeder vond het een dure aanschaf. We hebben er écht over gesproken, maar mijn moeder (en tantes en buren) adviseerden: draag dat hoedje nou maar, want anders ben jij de enige die er geen draagt. Ik dacht dat dat alleen over een hoedje ging, maar dat was dus eigenlijk een voorschrift van de Katholieke kerk.
Ik had een tante in Rotterdam, en ik mocht daar regelmatig logeren. En dan viel mij op: in Rotterdam droegen de moeders, begin jaren zestig, geen hoed, noch sjaaltje als ze naar de kerk gingen en in Limburg wel.
Voor de moslima’s van nu is vanzelfsprekende acceptatie soms ver weg. Ze kiezen ervoor om een hoofddoek te dragen. Dat kan een gewoonte, maar tevens een statement zijn: ik ben trots op mijn geloof, trots op wie ik ben. Ik kan niet anders.
Een politieagente uit Rijnmond vertrok bij de politie omdat ze de hoofddoek niet mocht dragen bij haar uniform.
Er zijn politici die het stukje stof beledigend betitelen.
Vanaf juni 2025 mogen de BOA’s in Rotterdam geen hoofddoek meer dragen.
Pas in 1965, na het Tweede Vaticaans Concilie mochten vrouwen ook zonder hoofdbedekking naar de kerk.
Op 1 juni 2025 kijk ik naar het tv-programma ter herdenking van de dood van, de moord op George Floyd. Het gaat over discriminatie en racisme. In een tekstblokje staat: vrouwen met een hooofddoek hebben in Nederland 40% minder kans om bij een sollicitatie te worden aangenomen.
Vrouwen met een hoofddoek hebben in Nederland 40% minder kans om bij een sollicitatie te worden aangenomen.
C MILITAIRE ONDERSCHEIDINGEN
In Amerika is een nieuwe president. Plotseling mogen transgenders niet meer in het Amerikaanse leger. Op tv vertellen ze in interviews waar ze hebben gediend, bij welke missies zij betrokken waren.
Als bewijs tonen ze een militair jasje. Er zit een palet aan kleine gekleurde lintjes op: een soort patchwork. Ieder stukje staat voor een getuigenis: ik was op missie in Irak, Afghanistan. Ik was moedig. En daarna ging ik naar….
ik werd bevorderd. Het kleurenlandschap op hun jasje is hun identiteit.
D GEBEDSVLAGGEN
Een eveneens bescheiden verschijningsvorm van een lapje textiel is de gebedsvlag. we kennen ze uit Tibet, maar daarvoor kwamen ze uit India. Ze zijn vierkant. Ze zijn er in vijf kleuren: de drie primaire kleuren en groen en wit. De lapjes wapperen in de wind. Zo zullen de goede wensen de goden, de familie, de vrienden bereiken.
De kleur blauw staat voor de hemel, wit voor de wind, rood voor vuur, groen voor water en geel voor aarde.
Ze zien er vaak gerafeld uit. dat is niet omdat mensen er achteloos mee omgaan, maar omdat het ongeluk zou kunnen brengen wanneer de lapjes worden beroerd. Het is aan de wind om de goede wensen, de smeekbedes te verzenden en ze blijven daar eeuwig hangen.
E DE HOOFDDOEKJES VAN DE DWAZE MOEDERS
Teletekst: 3 november 2024 – de Argentijnse mensenrechtenactiviste Mirta Acuña de Baravalle is overleden. Ze werd 99 jaar. Ze was één van de oprichters van de ‘Dwaze Moeders’. Dat is een geuzennaam.
In de jaren 70 en begin jaren 80 ‘verdwenen’ in Argentinië zo’n 30.000 jonge mensen. Moeders en oma’s vroegen de regering om opheldering. De vrouwen werden weggestuurd en betiteld als dwaas. Waarna ze, nu al bijna veertig jaar, op vrijdagmiddag over het Plaza de Mayo lopen.
De verdwenen kinderen van destijds…bleken vermoord, maar de dwaze moeders van nu blijven op vrijdagmiddag samenkomen op het plein en werken samen met juristen om aandacht te vragen voor vergelijkbare wantoestanden in Zuid-Amerika.
Mooi dat teletekst aandacht besteed aan het overlijden van de mensenrechtenactiviste. Nog een aanvulling van mij: de dwaze moeders zijn te herkennen aan hun hoofddoek: die is wit en de afmetingen zijn precies voorgeschreven met daarop de blauw gedrukte tekst: ‘QUE PASO CON NUESTROS HIJOS DETENIDOS DESAPARARECIDOS?’ Madres de Plaza Mayo. Linea fundadora Argentina.
F WEERLOZE LAPJES PASSEN HEEL GOED IN JE MOUW
Ik stel me voor hoe die moeders en oma’s reisden naar Playa de Mayo. Hun witte hoofddoek als een zakdoek verstopt in hun tasje of mouw (of waar dan ook 🙂
Op dezelfde manier lukte het actievoerders om actie te voeren in het RijksMuseum: op een klein geel doekje staat een leus, bedoeld om mensen bewust te maken van Green Washing.
Zo’n mooi (niet arm) instituut als het RijkMuseum laat zich sponsoren door bedenkelijke kapitalistische instellingen.
Op die manier krijgen de instituten van het grote geld onterecht een goede naam.
Het Rijksmuseum mag zich bewust zijn van het feit dat de schilderijen in het Rijks en de rijkdom van de stad er niet zouden zijn zonder de opbrengsten uit de slavernij. De slavernij dat is fout kapitalisme/kolonialisme ten top. Ga dan in hemelsnaam nu in deze tijd iets nadenkender om met hedendaags fout geld. Dat is toch wel het minste.
G DE VLAG
Als er één klein lapje is dat een grote symboolfunctie heeft, dan is het wel de vlag.
Het ligt nu voor de hand dat ik een foto zou plaatsen van een willekeurige vlag.
Maar…in deze tijd ligt dat zo gevoelig. De vlag van een land op de maan? De vlag van de zichzelf als overwinnaar betitelende bezetter? Een vlag op zijn kop?
De witte vlag: al weer jaren geleden zag ik een foto met daarop de afbeelding hiernaast. Ik maakte deze aquarel vanuit mijn herinnering.
Ik weet niet meer in welk conflictgebied het zich afspeelde.
Het was een streek waar alles verwoest was. Toen er letterlijk geen steen meer op de andere stond, bleken zich nog mensen in het verwoeste gebied te bevinden. Met een witte lap aan een stok die de laatste overlevenden omhoog hielden, kregen ze een aftocht.
Als de witte vlag niet wordt gerespecteerd dan is nog wel iedereen verontwaardigd.
ROTTERDAM – SINDS MEI 2025 – MUSEUM FENIKS
JAKKAI SIRIBURI (THAILAND, 1969) MAAKTE IN 2017 ‘THE OUTLAW FLAGS’
OP EEN STRAND IN MYANMAR VERZAMELDE JAKKAI SIRIBUTR SCHELPEN EN KRALEN. ISLAMITISCHE ROHINGYA WORDEN IN HET HOOFDZAKELIJK BOEDDISTISCHE MYANMAR NIET GEACCEPTEERD EN ONTVLUCHTEN VERVOLGING. ZE VLUCHTEN PER BOOT VANAF HET STRAND EN ZOEKEN VEILIGHEID IN BANGLADESH, MALEISIE EN THAILAND. IN GEEN VAN DEZE LANDEN KRIJGEN ZE EEN VERBLIJFSVERGUNNING. SIRIBUTR BORDUURDE MET ZIJN VONDSTEN 21 VLAGGEN – GEEN OFFICIELE VLAGGEN MAAR VERZONNEN VERSIES. ZE VERMENGEN SYMBOLEN EN KLEUREN VAN DE VIER LANDEN DIE IN DE CRISIIS VERWIKKELD ZIJN.
Deze tekst staat als toelichting, geschreven door het museum, bij het werk.
marijadriaens.com 